व लिहाँ वल

उदय !
अर्थात व जिमि किजा खः ।
जिमि उदय् लुखाखरुइ दनाच्वंगु खनाः जि छक अजु चायाः । तदँ न्ह्यनिसें तनाः च्वँम्ह किजा आकाझाकां थःगु छेँया लुखाखरुइ खनाः अजु मचाइम्ह सु हे तता दइ ? जि नं अजु चायाः । अजु चाचां जिं थः किजायात पालिनिसें ख्वालय् तक क्वथिक स्वयाः । वयागु तुती स्थिर मजू । वयागु म्हय् गुँ, मधेश, जंगल व सलसं मनूतय्गु हिचःतिया गन्ध दु । वयागु ख्वालय् ताहाकःगु यात्राया त्यानुगु भाव जक मखु वयागु ख्वालय् पाचो गगं चौताराय् थ्यंगुया सन्तुष्टिया भाव न दु । अले वयागु ख्वालय् मत्यवं खनेदुगु अतिशय गम्भिरता नं दु । किजाया ख्वालय् तब्यागु गम्भिरता जक मखु मिखाय् नं समुद्र जिं खनाः । अले किजाया गम्भिर समुद्रय् छक जिं थःत क्वःब्वानाः स्वयेगु कुतः यानाः ।
उदय ! जिमी किजा !
जिं म्हस्यू कथं जिमि किजा छम्ह विद्रोही स्वभावया ल्याय्म्ह खः । यथास्थिति नाप वइ सम्झौता याये मयः । उकिं व यथास्थितिया विरोधी न खः । अले वं थः मां बौया तप्यंगु जीवन शैलीयात यःगु दृष्टि न मस्वः ।
वं जित वरोवर धाइगु – तिमिला ! मनूया जीवन गुबलें नं स्थिर जुइमखु । अले सदां स्थिर नक्सां न्ह्याकाच्वनिगु खसाः मनूतय्सं गुबलें थःगु अस्तित्व ल्यंकातय् फइमखु । मनू स्वाभाविक रुपं परिवर्तनशील प्राणी खः । उकिं मनूत परिवर्तनमुखी जुइमाः । अपरिवर्तनमुखी जीवनय् गुबलें न न्हूगु स्वाद वइमखु । व छगू कथं विष्णुमती व बागमतीया अस्तित्व थें तनावनी । थःगु परिचय तंकावनी । खुसीं थःगु अस्तित्व ल्यंकातय्गु खःसा वं थःगु दिशा परिवर्तन यानासां न्ह्याना च्वने फय्केमाः । नत्रसा वं छुँ न ईलय्ं थःगु म्हसीका, थःगु परिधि तकं तंका वनेमाली । अले छन्हु वं थःगु म्हसीका पूर्ण रुपं तंका वनेमाली । गथेकि थौंकन्हय् बागमती व विष्णुमती खुसी, खुसी मखु धः जूगु दु ।  जिमि किजाया धापु कथं परिवर्तीत जीवन हे आनन्दीत जुई ।
जीवनया परिभाषा थुइकेगु कुतःलय जिमी किजां छाय् बागमती व विष्णुमती खुसीया दसु बिल जिं आतक नं थुइके मफु । खुसीया अस्तित्व ला लःया संगमय् जक ल्यनाच्वनिगु खः । लः मदय्कं खुसीया छुँ सार्थकता मदु । न त लः बिना वयागु विस्कं छुँ म्हसीका हे दु । बरु लःया विस्कं थःगु म्हसीका दु । लः लः हे खः । तर लः विना खुसीया थःगु विस्कं छुँ परिचय मदु । खः लःया लिधंसाय खुसीं बाँधया विरोधय् गुबलें गुबलें गरीबया वस्ती न चुइकेफु ।
उबले जिं स्यू कथं जिमि किजाया इहिपाः यानाः बीगु हुइनाभुइना जुयाच्वंगु खः । छम्ह, निम्ह लमीत जिमिथाय् वया न च्वनिगु खः । थौंकन्हय् नीदँ धइगु अप्वः उमेर मखुसां मखुगु लँय् लानाः स्यनि धइगु जिमि मां, बौ तसकं ग्याः, च्यूताः कयाः च्वनीगु । हान उबले किजाया बारे छेँ थीथी मनूतय्सं थीथी खँ ज्वनानं वइगु खः । व म्वामदुगु संगतय् लाय् धुंकुगु दु, ईलय् हे छिमिसं होस मयात धाःसा व स्यनेफु धकाः इलय्ब्यलय् जलाःखःलातय्सं न्वाइगु न खः । उकिं फयाफतले याकनं हे किजाया ब्याहा यानाबियाः वयात सामाजिक बन्धनय् चिनाबीइगु कुतः जिमि मां, बा नं यायेत्यंगु खः । अले जिमि मां उखेथुखें वनाः मिसातय्गु फोटो ज्वनाः वइगु नं खः । अले जिमि किजाःयात थ्व यःला, व यःला धकाः फोटो क्यनिगु नं खः । तर जिमि किजा धाःसा इहिपा यायेगु खँ वलकि तँ चाइगु, लाग्गि चायाः हालीगु व लाखे खाइगु । मां, बौया न्ह्योने वं छुँ थःगु नुगः खँ मप्वंकुसां जिगु क्वथाय् वया वं थःगु नुगः खँ प्वंकीगु – इहिपा धइगु मिजंतय्गु नितिं वन्धन खः, नःया सिखः खः । जित नःया सिखलय् चिनाः वन्धनय् च्वने मयः । जित वन्धनय् म्वाय् मयः । जित स्वतन्त्रता माः । मां, बा नं थ्व खँ मस्यू । इपिं अशिक्षितत खः । छँ ला ब्वनातःगु न दु । जिगु खँ स्यू । थुलि खँ छँ मां बायात न्यंकाब्यू । वं जित बरोवर धयाः च्वनीगु ।
तर मां बाया थःगु बीचाः दु ।  थःपिं म्वाःनिबलय् हे छय्, छुइ स्वयेगु इमिगु इच्छा व आकांक्षा । इमिगु धापु कथं इलय् हे इहिपा जुल धाःसा मचाखाचा ब्वलंके अपुइ । व्याहा मयायेगु खःसा झीगु वंशज गथेयानाः न्ह्याइ ? सकस्याँ स्वतन्त्रता माला वनेगु खःसा थन स्वतन्त्रता हे गन दइ ? जीवन ला निरन्तर न्ह्यानाच्वनीगु लः खः । जिमिसँ व्याहा मयाःगु खःसा छिमिसं थ्व संसार गथे यानाः स्वये खन जुइ ? चा व लखय् जीवनया विजारोपण याना मविगु खःसा न त अन स्वाँ हे ह्वइ । न अन न्हिलासु हे पिदनी ।
उबले जि नीप्यदँया ल्यासे ! मा, बाया स्नेहलय्, किजाया मतिनाय् जक म्वानच्वनाम्ह जि ।  खँ थुसां खँ मथुम्ह । खँ मथुम्हसां खँ स्यूम्ह जि । अले सानो परिवार सुखी परिवारया नाराय् भुलय् जुयाः जिमि मां, बौ नं जिमित जन्म बीया ब्वलंकातपिं जिपिं निम्ह तता, किजा । मां, बाया वर्तमान धाःसां, भविष्य धाःसां जिपिं निम्ह जक । अले जिमि मां, बा न थःगु पुर्खाया ज्याः जाकिबजी पसः चले यानाः जिमित फुफुथे ब्वँकाः, नकाः, त्वंकाः ब्वलंकातःगु दु । इपिं सुखद भविष्यया कल्पना यायां म्वानाच्वंगु दु । तर किजायात ब्याहा यायेगु सल्लाह बिल कि जित वं छं हे ब्याहाःया धाइगु ? तर जि लङ्गडी ! इलय् व्याहाः जुइमफुम्ह जि छम्ह अर्ध मिसा । सायद जिगु ब्याहाः जक जूगु जुसां मां, बा न जिमि किजायात ब्याहाःयायेत उलि दवाब बीगु मखुजुइ । तर जि छम्ह अर्ध मिसा । गन मचुम्ह । छम्ह निम्न परिवारया बागः ल्यासे । यौवन दसां सुन्दरता मदुम्ह । उकिं जिं न त मां, बायात थुइके फु न त किजायात । जिं इमित छुँ खँ थुइके फुगु हे मखु । धायेगु हे खःसा जिं उबले थुइकेगु कुतः न मयानाः । उबले जिगु न थःगु हे संसार दु । थःगु हे रामकहानी दु । बस् जि न थःगु संसारय् तनाच्वनाः । खः जि उबले इमिगु खँ उखेथुखे यायेगु हल्कारा धाःसा जुया च्वनाः ।
छन्हु जिमि किजाया इहिपा जुइगु खँ न क्वजित ।
व ल्याय्म्ह जुयाँ ज्यूला ? मां बौया नितिं आखिरय् मस्त धइपिं मस्त हे खः । छुँ खँ न मस्यूपिं । जीवनया घचाः गथेयानाः चले जुइ धइगु खँ छुँ मथुपिं । तर खँ क्वछ्यूगु न्हि खुन्हु हे जिमि किजां छेँ त्वताः वन ।  लाबला तक जिमिसँ जिमि किजा गन वन धइगु छुँ खँ स्यूगु मखु । मां ह्वाँय् ह्वाँय् ख्वल । बाया मिखा प्याना वसां बा नं धरती प्याकेगु कुतः मयाः । आखिर बा ला मिजं न जुल । थःगु कथित पुरुषार्थ क्यनेगु झ्वलय् बा नं समाजया दथुइ च्वनाः जिमि काय् जिमिगु नितिं सीगु बराबर जुल तकं धाल । तर मां, बौ आखिरय् मां बौ हे खः । मांया मातृत्व व बाया स्नेह गन तनिगु खः ? निम्हतिपु कोथा प्वालय् च्वना काय् गन वन जुइ ? गथे यानाः चुच्वन जुइ ? नये खँ मखँ ? गन वंगु धइगु स्यूसां अन वनाः हेय्का हय्ज्यूगु खः । आदि इत्यादि खँ भुनुभुनु ल्हानाच्वनिगु जिं ताः ।
छन्हू जिमिसं न्यनाः, जिमि किजा जंगलय् दु । अग्रगामी पलाखय् न्ह्यावना च्वंगु दु । पुलांगु सत्ता क्वथःला न्हूगु सत्ता हय्त संघर्ष यानाच्वंगु दु । समान अधिकारया नितिं ल्वानाच्वंगु दु । जिमि किजाया नाँ न मेगु हे जुइ धुँकल । अले छन्हु हानं जिमिसं न्यनाः जिमी किजां जंगल दुनेया हे छम्ह मिसा नाप यौन स्वापु तःगुलिं सजायँ स्वरुप श्रम शिविरय् तयाःतःगु दु हँ । यःत्यःजुया यौन स्वापु तयागु खँ इमिसं स्वीकार नं यात हँ । ब्याहा यानाः प्रतिगामी शक्तितय् दथुइ ल्वाना हे च्वनेगु नं इमिसं प्रतिज्ञा यात हँ । तर न जंगल दुनेया कानून कथं इमिसं स्वीकृति मकासें यौन स्वापु तःगुलिं इपिं दोषी हे जुल हँ । उकिं इपिं सजायँया भागीदार कथं श्रम शिविरय् हे लात हँ । खँ वल, वन । अन लिपाः छुँ खँ न मवल, मसिल ।
छेँ मां, बा झ झं भुग्लुं भुग्लुं च्वनाः वन । समाजया दथुइ च्वनाः म्वानाच्वनेगु थाकुया वन । अथें नं जिगु ब्याहाः मजूया समाजया मिखाय् धु जुयाच्वंपिं जिपिं, किजा जंगलय् दु व श्रम शिविर लाःगु दु धइगु स्यूसां निसें समाज व राज्यया मिखाय् नापं जिपिं झन कुतुं वन, दोषी जुल । जिपिं थःगु जन्म थासय् च्वनाच्वने थाकुया वन । चीनम्ह खाः थें जुयावम्ह जिमि बा नं छन्हु निर्णय न्यंकल – आ झीपिं थ्व थाय् त्वताः वनेगु ।
अले छन्हु बा नं धेवा प्व ज्वना वल । वया च्यान्हु, झिन्हु लिपा हे जिमिसं थःगु जन्मजूगु छेँ त्वताः वनाः । जिपिं न्हुगु थासय्, न्हूगु छेँ च्वँ वनाः । तर न्हूगु छेँ च्वँ वनाः नं मां बाया ख्वाः न्हापाथें चमकं । अथेहे सुम्क, अथेहे ख्यूँसे । ख्वालय् गुबलें न्हिलासु पिमदँ । गुबलें गुबलें त्वलय् जक जुया च्वनीगु । गुबलें गुबलें जिगु ख्वाः जक स्वया च्वनीगु । छुँ धाइगु मखु । केवल मूर्तिवत जिगु ख्वा तुँक स्वयाः च्वनीगु । इमिगु अयागु पह खना जि ग्यासें वइगु । तर माँ, बायात छुँ धायेगु सामथ्र्य जिके दुगु मखु । अले जि व थासं फहिला थःगु कोथाय् वयेगु । खापाखिपातिना लासाय् ग्वतुलेगु । बस् थुलि हे जक ।
छन्हु सुथ न्हापां पिहाँवंपिं जिमि बा व मा न छेँ लिहाँ मव । गन वन, सुइथाय् वन छुँ स्यूगु मखु । सीत वा म्वाःनि छुँ स्यूगु मखु । उबले जि नीगूदँय् च्वने धुँकल । अय्न जि गन वनाः न्यने छागु मखु । लाबलां दत न जिमि मां, बा गन वन जिं मस्यू । खवर न वगु मखु । पुलिस रिपोर्ट याये छागु मखु । जलाःखलाःतय्त धाये छागु मखु । गुबलें गृुबलें जलाःखलाःत नापलाइबलय् न्यनिगु । तर जिं छुँ लिसः बीफइगु मखु – केबल मिखां ख्वबि धाः बाः वइगु । अले इमिसं हे – ‘धन्दा काय्म्वाः । व हे वइ धया’ सान्त्वना बीगु । तर बा, मां लिहाँ हे मवः ।
थौं जि स्वीप्यदँ दय् धुँकल । सहानुभूतिं खः वा मतिना जुयाः हे खः जित छम्ह मिजं न थः कला नालाः काःगु दु । थौं जि पूर्ण मिसा जुइधुनागु दु । जिपिं नापं च्वनागु न स्वदँ दय् धुँकल । जिमि निदँ दुम्ह काय् छम्ह न दु । जिमि मिजं अफिस वनाच्वंगु दु । काय् दुने कोथाय् देनाच्वंगु दु । सन्ध्याकाःया थ्व ई, सखे जिमि मिजं ल्याहाँ वइगु ई न जुइ धुँकल ।
पुलांगु विचाःयात स्वीकार याये मफया न्हूगु लँपु ज्वनाः वंम्ह जिमि किजा थौं हानं तताया लुखाखरुइ दनाच्वंगु दु । किजा छेँ दुहाँवय्त स्वयाच्वंगु दु ।  ताउ जाय् धुँकल । न त जिं वयात लसकुस यानाः छेँ दुत यंकेफु । न त व हे सुरक्क दुहाँ वयाः थःगु अधिकार हे क्यनेफु । जिं वयागु ख्वा स्वयाच्वनाःगु दु । वं गुबले छयँ ल्ह्वना जिगु ख्वाः स्वइगु, गुबले उखेथुखें स्वइगु । अले गुबले छयँ क्वछुइगु ।
किजां हानं छक छयँ धस्वाका जित स्वल । जिं वयागु ख्वापालय् हान छक क्वथिक स्वयाः । जिं वयागु मिखाय् थःगु किपालु खंकाः । भय्बिनाच्वंगु मिखाय् वयात जिं म्हिताच्वंगु खँका ।
छाय् किजा ? थ्वयां अप्व जिं छुँ धाये मफुत ।
किजाया भय्बिनाच्वंगु मिखां खुसी धाः बा वल । खुसी धाः बा वनाच्वंथाय् ला, हिया स्वापु न जाया वल । हानं छक छाय् किजा ? धाधां जिं किजायात घयेपुनाः कयाः । किजा न जित कसिक्क घयेपुल । जिगु नुगःपाय् छयंदिका किजां जिगु छाती प्याकाच्वन । जिं वयागु छयनय् वास्यावास्या याकाच्वनाः ।
०००००००

भ(mबष्स् ि मबलनय)िज)प२थबजयय।अयm